Ubeydullah Efendi

Hatipzade Ayetullah, Mehmet Ubeydullah Hatipoğlu’nun kendi ismini kırarak oluşturduğu bir mahlastan ibarettir. İz­mir’de 1858 tarihinde dünyaya gelen yazar, ‘‘Hatipoğulları’’ ailesinin bir diğer ferdi olan Hoca Şakir Efendi’nin oğludur ki anne tarafından da Musulluzadelere bağlanmaktadır. Bek­taşi geleneğine bağlı bahsi geçen iki aileden gelen Ubeydullah Efendi, öncelikle medrese eğitimine sonrasında ise Tıbbiye eğitimine girmiştir.

II. Abdülhamid’e karşı takındığı tavır ve ettiği bir hakaret sonrasında hapse mahkûm olmuş, yine aynı süreçte siyasi suçlu olarak hakkında sürgün kararı çıkmıştır. Avrupa ve Amerika’ya uzun seyahatler yaptığını bildiğimiz Ubeydullah Efendi, Jön-Türkler arasında bulunmasından mütevellit II. Meşrutiyet ile beraber yurda dönmüş ve Meclis-i Mebusan’da mebusluk yapmaya başlamıştır.

İşte bu mebus­luk serüveninin 1912’deki evresinde İttihat ve Terakki Fırkası bünyesinde İçel’den mebus çıkmıştır. Eserinde kendisinden ‘‘bi-taraf’’ olarak bahseden Hatipzade Ayetullah’ın mebus olması (hatta ‘‘çıkması’’), çalışmada çokça dile getirdiğimiz ‘‘yazarın bi-taraflığının güvenilmezliği’’ tezinin doğru oldu­ğunu göstermektedir.

Buna karşın bilinmelidir ki Ubeydullah Efendi, öngörülemez bir kişiliktir. Özellikle İttihat ve Terak­ki’yi desteklerken Abdülhamid’e şikâyette bulunarak jurnal yazması bile bunu kanıtlar niteliktedir.